2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων - 20-24 Ιουνίου 2023: Με αξιοσημείωτη επιτυχία και περισσότερους από 5.000 επισκέπτες, ολοκληρώθηκε και φέτος η μεγάλη, διεθνής γιορτή του βιβλίου στα Χανιά

Με αξιοσημείωτη επιτυχία και αθρόα προσέλευση κόσμου

ολοκληρώθηκε η μεγάλη, διεθνής γιορτή του βιβλίου στα Χανιά

Το 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, αυτός ο νέος, αμιγώς «φεστιβαλικός» θεσμός του βιβλίου στην Ελλάδα, ξεκίνησε την Τρίτη 20 Ιουνίου και ολοκληρώθηκε το Σάββατο 24 Ιουνίου με αξιοσημείωτη επιτυχία, σε οργάνωση του Δήμου Χανίων με τη συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης. Το 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων εγκαινίασε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα θεματικών συζητήσεων, παρουσιάσεων, σεμιναρίων, με περισσότερους από 100 ομιλητές -συγγραφείς από την Ελλάδα, τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία, τη Βοσνία, τη Βόρεια Μακεδονία, την Αργεντινή, την Κολομβία, τη Νικαράγουα, την Κούβα, εκδότες, ακαδημαϊκούς, μεταφραστές-, αλλά και συναυλίες, προβολές και θεατρικά αναλόγια γύρω από το κεντρικό του θέμα «Ατομικές και συλλογικές ταυτότητες: Αυτοπροσδιορισμός στον σύγχρονο κόσμο», το 2^ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων προσέλκυσε πάνω από 5.000 επισκέπτες κάθε ηλικίας, τόσο από τα Χανιά όσο και από άλλα μέρη της Κρήτης, της Ελλάδας και το εξωτερικό, οι οποίοι παρακολούθησαν τις περίπου 60 εκδηλώσεις γύρω από βιβλία σύγχρονης ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, ποίησης, δοκιμίου (εκδόσεις Gutenberg, Opera, Ασίνη, Βακχικόν, Διόπτρα, Έναστρον, Έρεισμα, Εστία, Εύμαρος, Ίκαρος, Ιωλκός, Καρμάνωρ, Καστανιώτης, Κείμενα, Μεταίχμιο, Μετρονόμος, Μίνωας, Νεφέλη, Νήσος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Παπαζήσης, Πατάκης, Περισπωμένη, Πόλις, Ποταμός, Πυξίδα της Πόλης, Ραδάμανθυς, Στερέωμα, Ψυχογιός κ.ά.), στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, στο Μεγάλο Αρσενάλι (Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου), στην Πύλη Sabbionara, στο Γιαλί Τζαμί, στον Φιλολογικό Σύλλογο «Χρυσόστομος», στον Δημοτικό Κήπο Χανίων και στο Φρούριο Φιρκά.

Επιπλέον, για δεύτερη συνεχή χρονιά, το Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων συνεργάστηκε στενά με καταξιωμένους πολιτιστικούς οργανισμούς και φορείς της πόλης των Χανίων (Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης, Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», Ελληνογαλλικός Σύλλογος Χανίων), αλλά και επέκτεινε τις νευραλγικές συνεργασίες του (Ελληνο-Ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ ΛΕΑ-Λογοτεχνία εν Αθήναις, Ινστιτούτο Θερβάντες, Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων, Chaniartoon-International Comic & Animation Festival, Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, Μουσείο Σχολικής Ζωής, Σύνδεσμος Φιλολόγων Νομού Χανίων). Τις καλύτερες εντυπώσεις άφησε και πάλι η δυναμική σύμπραξη βιβλιοπωλείων της πόλης (Koukoubook, Librairie, Μυθολογία, Το Τρενάκι, Comixadiko), που διέθεταν στους επισκέπτες τα βιβλία τόσο των τιμώμενων συγγραφέων όσο και όλων των συμμετεχόντων στις θεματικές συζητήσεις. Την ψηφιακή επικοινωνία από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων επιμελήθηκε με επιτυχία για δεύτερη συνεχή χρονιά, ομάδα φοιτητών από το Εργαστήριο Ψηφιακών Μέσων και Στρατηγικής Επικοινωνίας - Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, υπό την καθοδήγηση της επίκ. καθηγήτριας Αναστασίας Γιαννακοπούλου.

Μερικά χαρακτηριστικά στιγμιότυπα του Φεστιβάλ:

Από το τοπικό στο εθνικό...

Το 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων εγκαινίασε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, που ανακηρύχθηκε Επίτιμη Δημότης της πόλης. Στα εγκαίνια, παρουσία του Δημάρχου Χανίων, Παναγιώτη Σημανδηράκη και του Περιφερειάρχη Κρήτης, Σταύρου Αρναουτάκη, παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων και ο Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου, κ.κ. Δαμασκηνός, ο Αντιπεριφερειάρχης, Νίκος Καλογερής, πρ. υπουργοί και βουλευτές, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, κ.ά. «Αν μου ζητούσε κανείς να χαρακτηρίσω το στίγμα του Φεστιβάλ, όπως αναδεικνύεται από τις εκδηλώσεις», δήλωσε μεταξύ άλλων η Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο χαιρετισμό της, «αυτά θα ήταν “εγρήγορση και ευαισθησία”. Είναι μια διοργάνωση που αναζητεί τις γέφυρες που συνδέουν το εθνικό με το τοπικό».

Επίσης, η ΠτΔ παρακολούθησε και τις πρώτες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ, την πρώτη ημέρα διεξαγωγής του. Αρχικά, παρευρέθηκε στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (ΚΑΜ), όπου τρεις συγγραφείς (Μιχάλης Αλμπάτης, Ρέα Γαλανάκη και Νίκη Τρουλλινού, συντονισμός: Βαρβάρα Περράκη, πρόεδρος Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Χανίων) μίλησαν για τον τρόπο που η κρητική καταγωγή τους επηρέασε τόσο τη συνειδητοποίηση του φύλου όσο και την ίδια τη γραφή τους. Στη συνέχεια η κ. Σακελλαροπούλου συμμετείχε στην πολυπληθή εκδήλωση για το πρόσφατο βιβλίο του διευθυντή της εφ. «Η Καθημερινή» και συγγραφέα Αλέξη Παπαχελά, σε μία συνομιλία του με τον δημοσιογράφο Σταύρο Θεοδωράκη.

Για την προσφορά της στα Γράμματα και τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνική δημιουργία, ο Δήμος Χανίων και η Περιφέρεια Κρήτης τίμησε τη Χανιώτισσα συγγραφέα, Ιωάννα Καρυστιάνη. Ο διευθυντής του Φεστιβάλ, Μανώλης Πιμπλής, καλωσόρισε τη συγγραφέα και ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Γιάννης Γιαννακάκης, μίλησε για τα λογοτεχνικά μονοπάτια που έχει δημιουργήσει η Ιωάννα Καρυστιάνη, σαν χάρτης προορισμών, τοπίων και εσωτερικών συναισθημάτων. Στη συνέχεια, στο βήμα ανέβηκαν ο Δήμαρχος Χανίων, Παναγιώτης Σημανδηράκης και ο Αντιπεριφερειάρχης, Νίκος Καλογερής, παραδίδοντας στη συγγραφέα μία μικρογραφία της πόλης από χαρτί μέσα σε διαφανή θήκη. Η Ιωάννα Καρυστιάνη συνομίλησε για το πρόσφατο βιβλίο της με τη συμμαθήτριά της και εκπαιδευτικό, Βαγγελιώ Σερδάκη-Χιωτάκη, ενώ με αφορμή τον αγαπημένο της Παπαδιαμάντη είπε: «Μες στο γράψιμο, στην περιπέτεια πάνω στο χαρτί, το ταξίδι αυτό που πότε είναι σε μπουνάτσες και πότε σε φουρτούνες, βρίσκω τον τρόπο –ψάχνω τον τρόπο– να αγαπώ πιο πολύ, πιο πολλούς και πιο βαθιά». Τη βράβευσή της αφιέρωσε στις συμμαθήτριές της και στις φιλολόγους που την επηρέασαν καθοριστικά, και δώρισε την τιμητική πλακέτα, στο σχολείο της, το 1ο Γυμνάσιο Θηλέων Χανίων (νυν 2ο Γενικό Λύκειο Χανίων).

Εξίσου σημαντική ήταν και η παρουσία του διεθνούς φήμης θεατρικού σκηνοθέτη Θεόδωρου Τερζόπουλου, ο οποίος συνομίλησε με τον εκδότη του Φοίβο Βλάχο, σχετικά με το θέατρο και τη γνωριμία του με τον Χάινερ Μύλλερ η οποία υπήρξε καθοριστική για τη ζωή και την πορεία του.

Από τις πιο επιτυχημένες ήταν και η εκδήλωση για το βιβλίο του Γιάννη Σκαλιδάκη, όπου για πρώτη φορά γίνεται μια προσπάθεια επιστημονικής προσέγγισης της κατοχικής περιόδου στην Κρήτη. Στην κατάμεστη αίθουσα του Θεάτρου Μίκης Θεοδωράκης, ο συγγραφέας μίλησε ανάμεσα στα άλλα για τα διοικητικά και οικονομικά θέματα και την καθημερινότητα του Κρητικού στην κατοχή, το διατροφικό ζήτημα, το ρόλο των συνεργατών των ναζί, τα σχέδια των Γερμανών για λειτουργιά ναυτικής βάσης στο νησί αλλά και την αξιοποίηση της Κρήτης ως τουριστικό προορισμό, την ανάμειξη των Βρετανών πρακτόρων, κ.ά.

Αθρόα προσέλευση σημειώθηκε επίσης τόσο στην παρουσίαση του εμβληματικού τόμου του Νίκου Ψιλάκη με θέμα τις λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, όπου ο συγγραφέας τόνισε ότι όλα αυτά τα έθιμα είναι ένας συνεκτικός δεσμός με το παρελθόν, καθώς τα περισσότερα ανάγονται στην αρχαιότητα και περιγράφονται ήδη απ’ τους αρχαίους συγγραφείς, όσο και στην παρουσίαση ενός βιβλίου που θα μπορούσε να ιδωθεί ως το λογοτεχνικό πορτρέτο της πόλης Χανίων, με 81 κείμενα, από τον Όμηρο ως τον Μπενέτο Μόρο και τη Μάρω Δούκα, το οποίο επιμελήθηκε η συγγραφέας Νίκη Τρουλλινού, με φωτογραφίες της Ένης Κούκουλα, μια συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων.

Ανάμεσα στις ξεχωριστές στιγμές του φεστιβάλ αξίζει να αναφερθεί και η εκδήλωση για τον Νίκο Καζαντζάκη με αφορμή τα 140 χρόνια από τη γέννησή του, αλλά και την εκδοτική του επικαιρότητα, με τη συμμετοχή του εκδότη των εκδ. Διόπτρα, Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου, της δρ τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Paul Valéry- Montpellier III, προέδρου του Παραρτήματος Ελλάδας της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, Κατερίνας Ζωγραφιστού και του επίκ. καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας, τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιάννη Δημητρακάκη, που παρουσίασε ορισμένες βασικές ιδεολογικές αντιλήψεις του Καζαντζάκη, τις οποίες συνέδεσε με το ευρωπαϊκό πνευματικό κλίμα της εποχής του﮲ καθώς και η εκδήλωση για την πρόσφατη μελέτη της καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Κατερίνας Κωστίου, σχετικά με τη συγκρότηση και λειτουργία των προσωπείων στα αναγνωρισμένα ποιήματα του Καβάφη, που κι αυτή εντασσόταν στους κεντρικούς θεματικούς άξονες του φεστιβάλ, με αφορμή τα 160 χρόνια από τη γέννηση και τα 90 χρόνια από τον θάνατο του Αλεξανδρινού ποιητή.

Το ενδιαφέρον του κόσμου δικαίως κέρδισαν και οι δύο εκδηλώσεις γύρω από το εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα της Τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), όπου ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης διασαφήνισε ευσύνοπτα όσο και ψύχραιμα τα κύρια ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση της ΤΝ σε όλο και περισσότερους τομείς της ζωής μας, ενώ ο Πέτρος Α. Μ. Τζελεπίδης, πρώην καθηγητής στο Kingston University του Λονδίνου με αντικείμενο την Τεχνητή Νοημοσύνη, διδάσκων σήμερα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Εγκέφαλος και νους» στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, τόνισε και την επείγουσα ανάγκη αυστηρής νομοθέτησης για την κακόβουλη χρήση της ΤΝ, για αναγκαστική λογοδοσία από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και για διαφάνεια μέσω ανεξάρτητης εποπτείας και δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων της.

Ακόμη, μία ξεχωριστή νότα προσέδωσαν στο φεστιβάλ και: τα εξαιρετικά επιμελημένα λογοτεχνικά αναλόγια στο Μεγάλο Αρσενάλι και στη σκάλα της οδού Αγίου Μάρκου (Ιώ Ασηθιανάκη, Μιχάλης Βιρβιδάκης, Στελλίνα Ιωαννίδου, Κατερίνα Μαντίλ, Μαρίνα Πανηγυράκη), σε συνεργασία με το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης﮲ η αφήγηση ιστοριών γύρω από το φύλο, την ταυτότητα και τον εσωτερικό εαυτό, για ενήλικο κοινό και παιδιά άνω των 5 ετών (Δήμητρα Βαλαβάνη, Αγγελική Μπεμπλιδάκη, Στέλλα Ροζάκη, Δέσποινα Τζιάκη και Ανδρέας Κουσκουμβεκάκης, κιθάρα) στον Δημοτικό Κήπο Χανίων﮲ η προβολή της Ελληνο-Ιαπωνικής Σινε-Οπερέτας «Περσεφόνη/Persephone» του Χανιώτη σκηνοθέτη Κώστα Αθουσάκη, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων﮲ η συναυλία της Λένας Πλάτωνος, του Γιάννη Παλαμίδα και του Στέργιου Τσιρλιάγκου, στο κατάμεστο από ένα νεαρό κυρίως κοινό Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, με μελοποιήσεις ποιημάτων του Καβάφη αλλά και επιλεγμένα κομμάτια από τις κορυφαίες στιγμές της δημιουργού﮲ η συναυλία «Μουσικά Στίγματα», ένα μουσικό ταξίδι στην εποχή που έζησε ο Νίκος Καζαντζάκης, από τους Vamos, τον Τάσο Αποστόλου (βαθύφωνος), την Άννα Κώτη (μεσόφωνος), και τον Θανάση Παπαθανασίου (ενορχήστρωση-διεύθυνση ορχήστρας), που καθήλωσαν το κοινό στο Φρούριο Φιρκά (Παραγωγή-συνδιοργάνωση: Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη).

Τέλος, πλήθος κόσμου τίμησε καθημερινά και τις δύο εκθέσεις του φεστιβάλ: στο Γιαλί τζαμί, με τα έργα του εικαστικού ζωγράφου Δημήτρη Αστερίου από τα Χανιά, γύρω από την πολλαπλή και πολυσύνθετη ταυτότητα του Καβάφη («Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα»), όπως και την πολυμορφική, διαδραστική εγκατάσταση του Γιάννη Μαρκαντωνάκη/Χώρος Τέχνης Χανίων (επιμέλεια: Δημήτρης Αγγελάτος, καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας και Θεωρίας Λογοτεχνίας) στο φουαγιέ του Θεάτρου Μίκης Θεοδωράκης, με τίτλο «Κεραία πρώτη», με 8+8 πορτρέτα Ιταλών και Ευρωπαίων συγγραφέων από τους ογδόντα που παρουσίασε ο Ανταίος Χρυσοστομίδης με τη Μικέλα Χαρτουλάρη στην τηλεοπτική εκπομπή της ΕΤ1, «Κεραίες της εποχής μας».

... κι από το εθνικό στο διεθνές

Τον διεθνή χαρακτήρα του φετινού φεστιβάλ διατράνωσε η ενισχυμένη συμμετοχή σπουδαίων συγγραφέων από το εξωτερικό: ο διακεκριμένος Βρετανός ιστορικός, διπλωμάτης και περιηγητής Μάικλ Λιουέλιν Σμιθ (πλαισιωμένος από τη συγγραφέα και ιστορικό Λένα Διβάνη και τον δικηγόρο και ειδικό σύμβουλο της Περιφέρειας Κρήτης, Δημήτρη Μιχελογιάννη), που «προλόγισε» το φεστιβάλ με μια εκ βαθέων ομιλία για την επιρροή της Κρήτης στη ζωή και το έργο του﮲ η Βρετανή συγγραφέας Μπέθαν Ρόμπερτς που μίλησε για τη διαφορετικότητα﮲ η Γαλλοελβετή δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος Μόνα Σολέ που σχολίασε το ζήτημα της πατριαρχίας και πώς αυτή ορίζει τις ερωτικές σχέσεις (εκδήλωση σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος) ﮲ η ελληνικής καταγωγής συγγραφέας Ρούμενα Μπουζάροφσκα που αναφέρθηκε στην προσωπική ταυτότητα και το πατριαρχικό μοντέλο των βαλκανικών χωρών﮲ η Βόσνια μυθιστοριογράφος και μεταφράστρια Λάνα Μπάστασιτς η οποία στα βιβλία της εστιάζει στην «καρδιά του σκότους» των Βαλκανίων μέσα από μικρές ανθρώπινες ιστορίες﮲ o διακεκριμένος Σκωτσέζος ελληνιστής Ρόντρικ Μπίτον που αναφέρθηκε στη σχέση της σύγχρονης Ελλάδας με την αρχαιότητα, συνομιλώντας με τον ομότιμο καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξη Πολίτη.

Ενώ ιδιαίτερα δυναμική στάθηκε η παρουσία κορυφαίων λογοτεχνών από τη Λατινική Αμερική, σε συνεργασία με το Ελληνο-Ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ ΛΕΑ-Λογοτεχνία εν Αθήναις και το Ινστιτούτο Θερβάντες, οι οποίοι δήλωσαν εντυπωσιασμένοι από την συγκινητική ανταπόκριση του κοινού: η Αργεντινή «βασίλισσα του μικροδιηγήματος» Άνα Μαρία Σούα που σημείωσε ότι οι λέξεις είναι ο τρόπος της να ζει αλλά και ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν πρόκειται να αντικαταστήσει τους συγγραφείς, επειδή το βασικό συστατικό της καλής λογοτεχνίας είναι η μαγεία﮲ ο Κολομβιανός συγγραφέας Σαντιάγο Γκαμπόα που τόνισε ότι ο άνθρωπος χρειάζεται να εκπαιδευτεί στην αλληλεγγύη, στη γενναιοδωρία και στην τρυφερότητα αλλά και ότι η λογοτεχνία είναι «η μυστική ιστορία των κοινωνιών»﮲ ο Αργεντινός Ντανιέλ Μορντζίνσκι, γνωστός ως «ο φωτογράφος των συγγραφέων», που παρουσιάζοντας το βιβλίο του με ανέκδοτα κείμενα και φωτογραφίες του Λουίς Σεπούλβεδα, αναφέρθηκε στη γνωριμία και στη βαθιά φιλία του με τον πρόσφατα χαμένο σπουδαίο συγγραφέα, παρουσιάζοντας σπάνιο φωτογραφικό υλικό από την πολύχρονη σχέση τους﮲ ο σημαντικότερος Κουβανός πεζογράφος και δοκιμιογράφος Λεονάρδο Παδούρα που μάγεψε το πολυπληθές κοινό του με τον βαθιά πολιτικοποιημένο λόγο του σε μία από τις πιο επιτυχημένες εκδηλώσεις του φεστιβάλ﮲ ο νικητής του Βραβείου Θερβάντες, Νικαραγουανός συγγραφέας Σέρχιο Ραμίρες, που κέρδισε τις εντυπώσεις μιλώντας για τη συνεργασία του με τον Ντανιέλ Ορτέγκα στην επανάσταση κατά του δικτάτορα Αναστάζιο Σομόζα, ενώ αναφέρθηκε στο γεγονός ότι το τελευταίο βιβλίο του, ενώ είχε τυπωθεί στο εξωτερικό, κατασχέθηκε στην πατρίδα του, του αφαιρέθηκε η ιθαγένεια και κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία, και πλέον ζει στην Ισπανία﮲ μάλιστα, αποκάλυψε ότι επειδή περίμενε ότι το έργο του θα προκαλούσε αντιδράσεις, είχε αποφασίσει να το γράψει χωρίς να το εκδώσει ποτέ, για να μην αυτολογοκριθεί.

Μεγάλη έμφαση δόθηκε και στην εγχώρια βιβλιοπαραγωγή, με παρουσιάσεις εκδόσεων αλλά και θεματικές συζητήσεις ή και πρωτότυπα σεμινάρια, που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον των επισκεπτών του φεστιβάλ, στις οποίες συμμετείχαν οι: Κώστας Ακρίβος, Μιχάλης Αλμπάτης, Ιωσήφ Αλυγιζάκης, Βασιλική Βασιλούδη, Νίκος Βατόπουλος, Αντιγόνη Βλαβιανού, Ρούλα Βουράκη, Νίκος Γ. Δαββέττας, Λένα Διβάνη, Γιάννης Δούκας, Μαρία Δρακάκη, Μίνως Ευσταθιάδης, Αντωνία Ζεβόλη-Νταουντάκη, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Λεωνίδας Κακάρογλου, Χάρης Καλαϊτζίδης, Σωκράτης Καμπουρόπουλος, Αλεξάνδρα Κανδάνου, Θανάσης Καραμπάλιος, Αγγέλα Καστρινάκη, Γιάννης Κουκουλάς, Πολυχρόνης Κουτσάκης, Γιώργος Λιμαντζάκης, Μιχάλης Μαλανδράκης, Νίκος Α. Μάντης, Χρήστος Μαρκογιαννάκης, Χρήστος Μαχαιρίδης, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Γιάννης Μπασκόζος, Αντώνης Μυλωνάκης, Μαρίζα Ντεκάστρο, Χρήστος Οικονόμου, Δημοσθένης Παπαμάρκος, Γιάννης Πάσχος, Κωνσταντίνος Πρώιμος, Τατιάνα Ραπακούλια, Ελένη Σβορώνου, Γιάννης Σιώτος, Δημήτρης Γ. Στεφανάκης, Έρση Σωτηροπούλου, Χρήστος Τσαντής, Γιάννης Φίλης, Ματθαίος Φραντζεσκάκης, Χρήστος Χωμενίδης, Ελένη Ψαραδάκη, κ.ά.

Ξεχωριστές ευχαριστίες απευθύνονται για ακόμη μία χρονιά εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, στους δεκάδες πανελλαδικούς και τοπικούς χορηγούς επικοινωνίας, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που στάθηκαν αρωγοί στην προσπάθεια προώθησης και επικοινωνίας του θεσμού στους πολίτες. Συγκεκριμένα ευχαριστούμε τους: ΚΡΗΤΗ TV, ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΡΗΤΗΣ, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, ΕΘΝΟΣ, ΝΕΑ ΚΡΗΤΗ, ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, BEST Magazine, ΑNTENNA ΔΥΤΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ 97.1 FM, ΔΙΚΤΥΟ FM 91.5, ΔΡΟΜΟΣ FM 105.4, EASY RADIO 93.2 FM, GAVDOS FM 88.8, MAX FM 100.2, RADIO 98.4 FM, STAR FM 97.7, ZARPA RADIO 89.6 FM, bookia.gr, bookpress.gr, culturenow.gr, diastixo.gr, flashnews.gr, kriti24.gr, Kriti360, monopoli.gr, neakriti.gr, newshub.gr, oanagnostis.gr, parakritika.gr, zarpanews.gr.